Τα επικίνδυνα μονοπάτια της ΙΚΕ

Στα μέσα του 2012 η Κυβέρνηση Παπαδήμου θεσμοθέτησε με το Ν. 4072/12 μια νέα εταιρική μορφή, την Ιδιωτική Κεφαλαιουχική Εταιρεία. Τι είναι όμως το νέο αυτό φρούτο;

Η ΙΚΕ είναι στην ουσία μια ανώνυμη εταιρεία, η οποία μπορεί να ιδρυθεί με μετοχικό κεφάλαιο μόλις ενός Ευρώ. Κατά τα άλλα έχει τις ίδιες υποχρεώσεις με μια ΑΕ. Τηρεί τα βιβλία της σε διπλογραφικό σύστημα και δημοσιεύει ισολογισμούς. Τι σημαίνει όμως αυτή η επιλογή;

Το Ελληνικό δίκαιο, όπως και το δίκαιο των περισσότερων χωρών περιελάμβανε δύο βασικούς τύπους εταιρικών δομών. Τις εταιρείες απεριόριστης και τις εταιρείες περιορισμένης ευθύνης.

Οι εταιρείες απεριόριστης ευθύνης είναι οι προσωπικές, οι ομόρρυθμες και οι ετερόρρυθμες. Το κοινό τους χαρακτηριστικό είναι ότι σε περίπτωση που κάτι πάει στραβά, υπάρχει τουλάχιστον ένας άνθρωπος, ο οποίος ευθύνεται έναντι των πιστωτών, των εργαζομένων και των προμηθευτών της εταιρείας με την προσωπική του περιουσία. Το γεγονός αυτό, η προσωπική ευθύνη δηλαδή είναι μεγάλο ρίσκο για τον επιχειρηματία και μια σημαντική διασφάλιση για τους συναλλασσόμενους με την εταιρεία. Αυτή η προσωπική εγγύηση που δίνει ο επιχειρηματίας είναι τόσο σημαντική, που δεν απαιτούνται από την προσωπική εταιρεία μεγάλες διασφαλίσεις για να της δοθεί άδεια λειτουργίας.

Αντίθετα στις εταιρείες περιορισμένης ευθύνης, ΕΠΕ και ΑΕ, δεν υπάρχει προσωπική εγγύηση των μετόχων. Αν κάτι πάει στραβά, η ευθύνη των μετόχων σταματάει στο ποσό της συμμετοχής τους. Η περιορισμένη ευθύνη έκανε πολύ ευκολότερη την ανάληψη ρίσκου από την πλευρά του επιχειρηματία και έδωσε το έναυσμα, μαζί με άλλους παράγοντες,  για τη βιομηχανική επανάσταση. Η περιορισμένη ευθύνη είναι ένας παράγοντας βέβαια, ο οποίος εύλογα δημιουργεί δυσπιστία στους συναλλασσόμενους με μια νομική προσωπικότητα περιορισμένης ευθύνης. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο οι τράπεζες είναι από τις τελευταίες εταιρείες που υιοθέτησαν την περιορισμένη ευθύνη. Οι τραπεζίτες στην αρχή εκτιμούσαν ότι η προσωπική τους εγγύηση ενέπνεε μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στους υποψηφίους καταθέτες. Ο πελάτης της τράπεζας ένιωθε ασφαλέστερος γνωρίζοντας ότι ο τραπεζίτης διακινδύνευε και τη δική του προσωπική περιουσία αν κάτι δεν πήγαινε καλά[1].

Η περιορισμένη ευθύνη σταδιακά βέβαια υιοθετήθηκε από ένα πολύ μεγάλο τμήμα του επιχειρηματικού κόσμου. Το κράτος από την πλευρά του επέβαλε σημαντικούς περιορισμούς στην λειτουργία των εταιρικών μορφών περιορισμένης ευθύνης για να αντισταθμίσει την απουσία της προσωπικής εγγύησης των ιδιοκτητών. Οι περιορισμοί αυτοί είναι δύο βασικών μορφών: α) περιορισμοί ελαχίστου κεφαλαίου β) περιορισμοί πληροφόρησης. Οι εταιρικές μορφές περιορισμένης ευθύνης πρέπει να έχουν από το νόμο ένα ελάχιστο ποσό μετοχικού κεφαλαίου[2] ενώ είναι υποχρεωμένες να κρατάνε τα βιβλία τους στο διπλογραφικό σύστημα (σε αντίθεση με τις προσωπικές εταιρείες που μπορούν να αρκεστούν σε βιβλία Β’ κατηγορίας[3]) και να δημοσιεύουν αποτελέσματα χρήσης και ισολογισμούς σε τακτά διαστήματα. Με αυτό τον τρόπο οι συναλλασσόμενοι μαζί τους μπορούν να γνωρίζουν βασικά μεγέθη της εταιρείες πριν επιλέξουν να ξεκινήσουν μια συναλλαγή μαζί τους.

Με την ΙΚΕ οι περιορισμοί στο μετοχικό κεφάλαιο αίρονται. Μένουν μόνο οι περιορισμοί της πληροφόρησης. Το επόμενο βήμα θα είναι οι προσωπικές εταιρείες περιορισμένης ευθύνης, οι οποίες θεσμοθετήθηκαν για πρώτη φορά στο φορολογικό παράδεισο του Jersey και από εκεί και σε άλλες χώρες. Οι προσωπικές εταιρείες περιορισμένης ευθύνης είναι ο παράδεισος του επιχειρηματία. Περιορισμένη ευθύνη χωρίς υποχρεώσεις ελαχίστου κεφαλαίου και πληροφόρησης. Ο αντισυμβαλλόμενος μαζί τους δεν έχει καμία εξασφάλιση.

Τέτοιες μορφές οργάνωσης δε συμφέρουν κανέναν παρά μόνο τον επιχειρηματία. Καθιερώθηκαν πρώτα σε χώρες – παρίες, κατακτημένες εξ’ ολοκλήρου από το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο. Ακολούθησαν σταδιακά βέβαια εκβιαστικά και χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου φοβούμενες τη διαρροή των επιχειρήσεών τους προς τους φορολογικούς παραδείσους.

Η χώρα μας δεν είχε μπει ως τώρα σε αυτό το χορό. Η ΙΚΕ όμως, η οποία χαιρετίζεται μάλιστα από τα καθεστωτικά ΜΜΕ από δημοσιεύματα σαν αυτό, μας βάζει δυναμικά στην κούρσα προς τα κάτω. Τα κυρίαρχα ΜΜΕ μάλιστα παρουσιάζουν σαν αρνητικά της ΙΚΕ υποχρεώσεις, όπως η τήρηση διπλογραφικού, η δημοσίευση ισολογισμών και η μεγαλύτερη φορολόγηση στα μικρά κέρδη σε σχέση με τις ΟΕ και ΕΕ, προλειαίνοντας το δρόμο προς την άρση αυτών των «δυσχερειών» και τη θεσμοθέτηση προσωπικών εταιρειών περιορισμένης ευθύνης.