Είναι η λιτότητα από μόνη της η απάντηση;

Τα τελευταία είκοσι με τριάντα χρόνια ο δυτικός κόσμος βρίσκεται σε μια φάση αποβιομηχάνισης. Το άνοιγμα των αγορών και η απελευθέρωση της κίνησης των κεφαλαίων είχαν σαν αποτέλεσμα τη «μετακόμιση» της παγκόσμιας βιομηχανικής παραγωγής σε χώρες χαμηλού εργατικού κόστους. Η επιλογή είναι πολύ λογική. Γιατί ένας επιχειρηματίας να παράγει ηλεκτρικές συσκευές στην Ιταλία, πληρώνοντας τους εργάτες €3.000 μηνιαίως ή στην Κίνα πληρώνοντας €120 μηνιαίως και ακολούθως να εισάγει τα προϊόντα του στο δυτικό κόσμο;

Η αντίδραση του διευθύνοντα συμβούλου της αμερικάνικης εταιρείας ελαστικών Titan στην προοπτική να αναλάβει η εταιρεία του το εργοστάσιο ελαστικών της Goodyear στην Αμιέν της Γαλλίας ήταν χαρακτηριστική. Τί είπε λοιπόν ο κ. Maurice Taylor; Είπε ότι η εταιρεία του θα έπρεπε να ήταν τρελή για να αναλάβει τη λειτουργία του συγκεκριμένου εργοστασίου. Οι Γάλλοι εργάτες, είπε, δουλεύουν τρεις ώρες, μία ώρα τρώνε μεσημεριανό και τρεις ώρες συζητάνε. Οι δε συνδικαλιστές του είπαν ότι έτσι είναι τα πράγματα στη Γαλλία. Προτιμάει να ανοίξει εργοστάσιο στην Κίνα με πολύ μικρότερους μισθούς, πολύ εργατικότερους εργάτες και στο τέλος να εισάγει τα ελαστικά στη Γαλλία.

Στη δύση αυτό το θεωρούμε ανήθικο και η συγκεκριμένη είδηση “παίχτηκε” πολύ στον ηλεκτρονικό τύπο. Οι συνθήκες εργασίας στα κινέζικα σκλάβο – εργοστάσια έχουν γίνει αντικείμενο έρευνας και ευαισθητοποίησης από τον δυτικό τύπο και η αλήθεια είναι ότι σε πολλούς προκαλούν αποτροπιασμό. Εργασία επτά μέρες την εβδομάδα, 12 ή και περισσότερες ώρες τη μέρα, διαμονή σε κοιτώνες – στρατώνες, παιδική εργασία, δωρεάν εργασία από καταδίκους και άλλα πολλά έχουν βρει το δρόμο της δημοσιότητας.

Αυτό που δυσκολευόμαστε να συλλάβουμε στη δύση είναι το γεγονός ότι οι Κινέζοι πολλές φορές κάνουν ουρές για να πάρουν χαρτιά και να εισέλθουν στις ειδικές οικονομικές ζώνες της ανατολικής ακτής. Η ζωή στις αγροτικές δυτικές επαρχίες είναι πολύ δύσκολη. Η εργασία στα χωράφια είναι σκληρή και οι δυνατότητες για προσωπική ζωή πολύ περιορισμένες. Μηδενικό ατομικό εισόδημα και μηδαμινές δυνατότητες διασκέδασης. Μόνη διέξοδος από έναν πατέρα – δυνάστη ο γάμος μετά από προξενιό τις περισσότερες φορές.

Το εργοστάσιο – κάτεργο προσφέρει στους νέους οικονομική ανεξαρτησία, φυγή από το οικογενειακό περιβάλλον χωρίς γάμο, δυνατότητα συναναστροφής με συνομήλικούς τους και τη ζωντανή ζωή μιας πόλης. Αυτό που στη δύση θεωρούμε κολαστήριο είναι για πολλούς Κινέζους αναβάθμιση.

Το άνοιγμα των αγορών λοιπόν έδωσε τη δυνατότητα για την αναβάθμιση των ζωών εκατομμυρίων ανθρώπων. Στον αντίποδα στη δύση αρχίσαμε να απολαμβάνουμε φθηνότερα προϊόντα. Το μειονέκτημα είναι ότι αυτό έγινε με την απώλεια θέσεων εργασίας και τη βαθμιαία μείωση των εισοδημάτων μας. Μετά από 20 και πλέον χρόνια αποβιομηχάνισης έχει πλέον γίνει ξεκάθαρο ότι μια επένδυση στη δύση δεν είναι πλέον ελκυστική.

Ακόμα και επιχειρήσεις που εξακολουθούν και δραστηριοποιούνται κερδοφόρα στο δυτικό κόσμο εκτιμούν ότι δε θα μπορέσουν να παραμείνουν ανταγωνιστικές μακροπρόθεσμα. Σίγουρα κάποια πράγματα δε μπορούν να φύγουν. Η ενέργεια προς το παρόν πρέπει να παράγεται κοντά στον τόπο κατανάλωσής της. Υπηρεσίες ελευθέρων επαγγελματιών, οικοδόμων, διασκέδασης δε μπορούν να μεταφερθούν στο εξωτερικό.

Τί θα μπορεί όμως να εξάγει ο δυτικός κόσμος στην Κίνα για να μπορέσει να αντισταθμίσει τα άφθονα «Made in China» προϊόντα που κατακλύζουν στις αγορές της; Εκτός από τις λίγες χώρες (π.χ. Καναδάς, Αυστραλία) που έχουν πλούσιο ορυκτό πλούτο, ποια είναι η προοπτική για τις υπόλοιπες.

Χαρακτηριστικό του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου του δυτικού κόσμου με την Κίνα είναι το κόστος μεταφοράς εμπορευμάτων από το λιμάνι του Λος Άντζελες στη Σαγκάη. Είναι σχεδόν μηδενικό. Με χιλιάδες πλοία να κάνουν τη διαδρομή Σαγκάη – Λος Άντζελες γεμάτα και να γυρίζουν άδεια, έστω και ένα μηδενικό τίμημα εξασφαλίζει τη ναύλωση ενός εμπορικού πλοίου.

Αυτή είναι μια κατάσταση που δε μπορεί να συνεχιστεί επ’ άπειρο. Πρέπει να δημιουργηθούν κατάλληλες συνθήκες για να επιστρέψει η βιομηχανική παραγωγή στη δύση. Δεν μπορούμε να καταναλώνουμε χωρίς να παράγουμε. Ποιά είναι η λύση που προτείνεται; Η μείωση των μισθών στη δύση, μέσω των πολιτικών λιτότητας και εσωτερικής υποτίμησης, έτσι ώστε να μπορούν να πραγματοποιούνται παραγωγικές επενδύσεις.

Από αυτή την άποψη το άνοιγμα των αγορών έδρασε εξισορροπητικά. Βελτίωσε το επίπεδο ζωής για εκατομμύρια ανθρώπους και το χειροτέρευσε για πολλούς άλλους. Από αυτή την άποψη η μείωση του βιοτικού μας επιπέδου δεν είναι ανήθικη, αλλά αντίθετα θα ήταν και επιθυμητή.

Το μόνο πρόβλημα με την πολιτική της εσωτερικής υποτίμησης και της λιτότητας είναι ότι αφορά μόνο τα εισοδήματα των εργαζομένων και των επιχειρήσεων στη δύση και όχι τα δάνειά τους. Αν μειώσουμε μονομερώς τα εισοδήματα και όχι τις υποχρεώσεις δε θα μείνουν εισοδήματα για να αντεπεξέλθουμε στις υποχρεώσεις. Αυτός είναι και ο λόγος που οι χρηματαγορές στις ανεπτυγμένες χώρες που μπαίνουν σε πρόγραμμα λιτότητας δεν πρόκειται να ανακάμψουν.

Ο μόνος τρόπος για να αποφέρει η πολιτική λιτότητας αποτελέσματα είναι να συνδυαστεί με μαζικές διαγραφές χρέους. Αυτό δε θα την κάνει δίκαιη (τουλάχιστον για τους δυτικούς), αλλά θα έχει πιθανότητες να αποδώσει καρπούς. Χωρίς όμως το μαζικό κούρεμα χρεών κρατών, επιχειρήσεων και πολιτών η εσωτερική υποτίμηση απλώς θα στραγγαλίσει το δυτικό κόσμο.

O Thomas Jefferson είχε πει ότι, “είναι απαραίτητο η κάθε γενιά να αποπληρώνει τα χρέη της καθώς αποχωρεί”. Παραφράζοντας την παραπάνω ρήση μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι εφόσον θέλουμε να αναπροσαρμόσουμε το βιοτικό επίπεδο ενός μεγάλου τμήματος του δυτικού κόσμου προς τα κάτω θα πρέπει να αναπροσαρμόσουμε και τις δανειακές υποχρεώσεις του και σίγουρα δεν μπορούμε να επιβαρύνουμε τις επόμενες γενιές με τα χρέη της προηγούμενης μέσω της αποπληρωμής του δημοσίου χρέους.

Αν όντως οδεύουμε σε μια εποχή που το βιοτικό επίπεδο του παγκόσμιου πληθυσμού τείνει να εξομοιωθεί, τα χρέη που δημιουργήθηκαν υπό τελείως διαφορετικές συνθήκες δεν μπορούν να είναι το μόνο κομμάτι του παλιού κόσμου που θα επιβιώσει.