Ο ρόλος των διαρθρωτικών κονδυλίων στη διόγκωση του ελληνικού δημοσίου

Γίνεται πολλές φορές αναφορά στην κατασπατάληση από το Ελληνικό κράτος των διαφόρων κοινοτικών πλαισίων στήριξης που εισέρρευσαν στην Ελληνική οικονομία. Το ότι κατασπαταλήθηκαν πόροι είναι γεγονός αδιαμφισβήτητο. Φταίει όμως μόνο η αδυναμία του Ελληνικού Δημοσίου να απορροφήσει τα κονδύλια που απλόχερα του προσφέρθηκαν και να τα επενδύσει σωστά ή τα προγράμματα στήριξης είχαν εγγενείς αδυναμίες από το σχεδιασμό τους;

Το ελληνικό δημόσιο πάντοτε είχε ανάγκες, τις οποίες ήθελε να καλύψει και σχεδόν πάντα είχε πόρους διαθέσιμους από τα κοινοτικά πλαίσια στήριξης για να επενδύσει. Πολύ σπάνια όμως μπορούσε να κατευθύνει τους διαθέσιμους πόρους στις πραγματικές του ανάγκες. Αυτό οφείλεται σε μια βασική επιλογή σχεδιασμού των διαρθρωτικών κονδυλίων. Τα διαρθρωτικά κονδύλια προορίζονται αποκλειστικά για έργα υποδομής, όχι για μισθοδοσία προσωπικού. Ακόμα και στις περιπτώσεις που η μισθοδοσία επιδοτείται αυτό συμβαίνει για ένα σύντομο μόνο χρονικό διάστημα. Το πρόγραμμα καλύπτει τη μισθοδοσία κάποιων ανθρώπων για ένα μικρό χρονικό διάστημα και μετά το κράτος θα πρέπει να αναλάβει το κόστος λειτουργίας των έργων.

Από μια άποψη ακούγεται λογικό. Η ΕΕ δεν θα επιδοτούσε τρέχουσες δραστηριότητες του κράτους, αλλά έργα υποδομής που θα βελτίωναν την υπάρχουσα κατάσταση. Αναντίρρητο είναι ότι πολλά από τα έργα υποδομής έπρεπε να γίνουν και καλώς έγιναν, ενώ η επιβάρυνση του προϋπολογισμού που επέφεραν δεν ήταν μεγάλη. Κλασικό παράδειγμα αυτής της κατηγορίας είναι τα έργα οδοποιίας. Ήταν απαραίτητο να γίνουν και η συντήρησή τους καλύπτεται από τα έσοδα των διοδίων.

Υπάρχουν όμως και έργα, η πραγματοποίηση των οποίων δημιουργεί σημαντικές επιβαρύνσεις στο διηνεκές. Κάθε επαρχιακή πόλη απέκτησε νοσοκομείο χωρίς σχεδιασμό. Κανένας δε σκέφτηκε πως θα χρηματοδοτηθεί η στελέχωση και λειτουργία τους στο διηνεκές και κανένας δεν αμφισβήτησε ποτέ επισήμως τη χρησιμότητά τους. Πόλεις όπως η Σπάρτη και το Άργος, η Βέροια και η Νάουσα, τα Γιαννιτσά και η Έδεσα, που απέχουν λίγα χιλιόμετρα μεταξύ τους απέκτησαν από ένα υπο στελεχωμένο νοσοκομείο η κάθε μία. Η ετήσια επιβάρυνση στον προϋπολογισμό τεράστια.

Τα ΚΕΠ, πολλοί παιδικοί σταθμοί, το πρόγραμμα βοήθεια στο σπίτι στήθηκαν και λειτούργησαν για κάποια χρόνια με κοινοτικά κονδύλια. Τα προγράμματα ήρθαν να καλύψουν πραγματικές ανάγκες και καλώς επιδοτήθηκαν. Όταν όμως η περίοδος για την οποία υπήρχε χρηματοδότηση από την ΕΕ τελείωσε κανένας δεν τόλμησε να τα σταματήσει. Προσέφεραν σημαντικές υπηρεσίες και η κατακραυγή αν σταματούσαν θα ήταν μεγάλη. Αντίθετα με τα επιμορφωτικά προγράμματα που οργάνωναν διάφορα ΚΕΠ, τα οποία σα μόνο λόγο ύπαρξης είχαν να σκορπιστούν κάποια λεφτά, οι παιδικοί σταθμοί, τα ΚΕΠ και το βοήθεια στο σπίτι δεν μπορούσαν να κλείσουν και δημιούργησαν μόνιμες επιβαρύνσεις στην τοπική αυτοδιοίκηση που ανέλαβε τη λειτουργία τους.

Τα κοινοτικά κονδύλια με το εύκολο χρήμα που προσέφεραν «νάρκωσαν» το ελληνικό κράτος. Έβρισκε τρόπο να χρηματοδοτεί νέες δραστηριότητες, απαραίτητες για τους πολίτες χωρίς να αναδιατάσσει τις υπηρεσίες του κατευθύνοντας προσωπικό που φυτοζωούσε σε μια άνευ λόγου θέση στις νέες απαραίτητες πλέον υπηρεσίες του.

Πολύ λίγα από τα εγχειρήματα που αναλήφθηκαν με κοινοτικούς πόρους θα είχαν πραγματοποιηθεί με εθνικούς πόρους. Η δε περίοδος λειτουργίας που καλυπτόταν από κοινοτικούς πόρους σε κάποια προγράμματα αποτέλεσαν το τέλειο άλλοθι για κάποιους πολιτικού. Εγκαινίαζαν το νέο νοσοκομείο – πτέρυγα – μηχάνημα – κοινωνική δομή ως ήρωες που αξιοποίησαν τα τζάμπα λεφτά της ΕΕ, χωρίς επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού. Ο λογαριασμός συνήθως ερχόταν στους διαδόχους τους.

Μετά λοιπόν από 30 χρόνια διαρθρωτικών κονδυλίων, βρισκόμαστε με ένα δημόσιο στο οποίο ανήκουν σημαντικές υποδομές, τις οποίες και δεν μπορεί πλέον να λειτουργήσει. Το δε τραγικό είναι ότι έχοντας ήδη χρεοκοπήσει και ανήμπορο να συντηρήσει τις υποδομές που δημιούργησε τα προηγούμενα 30 χρόνια, το ελληνικό δημόσιο συνεχίζει να αγωνίζεται για την απορρόφηση επί πλέον διαρθρωτικών κονδυλίων. Μπορεί τα δημόσια κτίρια να καταρρέουν, να μην υπάρχουν χρήματα για γραφική ύλη και μισθοδοσία, όμως ο ίδιος οργανισμός μπορεί να κατασκευάζει νέο λαογραφικό μουσείο, το οποίο σε λίγα χρόνια θα προστεθεί στις υποδομές τις οποίες θα συντηρεί.

Αν η ΕΕ ήθελε πραγματικά να υποστηρίξει τα κράτη που λαμβάνανε διαρθρωτικά πακέτα δε θα χρηματοδοτούσε μόνο τη δημιουργία έργων υποδομής, αλλά θα συνεισέφερε και στη δημιουργία ενός ταμείου, πιθανώς με τη μορφή ενός κληροδοτήματος, το οποίο αν δεν αναλάμβανε πλήρως τη λειτουργία της δομής θα μπορούσε να συνεισφέρει οικονομικά σε αυτήν.