Η ηθική του ξεκαθαρίσματος των κόκκινων δανείων

Μετά από επτά χρόνια κρίσης η χώρα εξακολουθεί απεγνωσμένα να προσπαθεί να ορθοποδήσει. Αυτή η προσπάθεια βέβαια είναι σχεδόν αδύνατο να ευοδώσει καρπούς εφόσον οι δύο πυλώνες της οικονομίας, το κράτος και οι τράπεζες εξακολουθούν να παραπαίουν.

Το κράτος εξακολουθεί να επιβαρύνεται με ένα δυσβάσταχτο και μη βιώσιμο χρέος, το οποίο δεν υπάρχει περίπτωση να μπορέσει να εξυπηρετήσει μεσοπρόθεσμα. (τουλάχιστον όχι χωρίς μια γενναία διευθέτηση, στην οποία οι Ευρωπαίοι εταίροι μας το βρίσκουν, και με το δίκιο τους, πολιτική αυτοκτονία να συμφωνήσουν).

Οι τράπεζες από την άλλη έχουν ξεκινήσει δειλά – δειλά να προσφέρουν δάνεια στους πελάτες τους. Παρ’ όλα αυτά δεν μπορούν να αναλάβουν πλήρως το ρόλο τους, της παροχής δηλαδή ρευστότητας στην οικονομία προτού εξυγιανθούν πλήρως. Όσο η ποιότητα του ενεργητικού τους παραμένει αμφίβολη θα συνεχίζουν να βαδίζουν μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας. Και όταν συζητάμε για το ενεργητικό τους εννοούμε το δανειακό τους χαρτοφυλάκιο.

Η διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων αποτελεί μεγάλο αγκάθι για τις τράπεζες. Και όταν αναφερόμαστε στα μη εξυπηρετούμενα δάνεια δε μιλάμε για τα «κόκκινα δάνεια»[1] μόνο. Υπάρχουν πολλοί σκελετοί στις ντουλάπες των τραπεζών, κυρίως επιχειρηματικά δάνεια, οι όροι αποπληρωμής των οποίων έχουν μεταβληθεί με τέτοιο τρόπο, ώστε να μην εμφανίζονται στην κατηγορία των κοκκινισμένων δανείων. Ένα δάνειο στους όρους του οποίου δεν περιλαμβάνεται πληρωμή δόσης για πέντε χρόνια, παρά μόνο κεφαλαιοποίηση των τόκων δε θεωρείται κόκκινο, μιας και ο δανειολήπτης δεν έχει παραμελήσει την πληρωμή κάποιας δόσης, εξακολουθεί να αποτελεί όμως αγκάθι στο ενεργητικό της τράπεζας, μιας και είναι σχεδόν σίγουρο ότι δε θα μπορέσει να εξυπηρετηθεί.

Πως όμως μπορεί να διαχειριστεί μια τράπεζα τα κόκκινα δάνειά της. Έχουμε μιλήσει και στο παρελθόν για τη διαφορά της αντιμετώπισης των δανειοληπτών σε Ευρώπη και Αμερική. Στην Ευρώπη γενικότερα και στην Ελλάδα ειδικότερα δεν είναι εύκολο να χρεοκοπήσει κανείς και να κάνει ένα νέο ξεκίνημα. Οι τράπεζες από την άλλη πλευρά πρέπει να βρουν έναν τρόπο να «σβήσουν» τα προβληματικά στοιχεία από το ενεργητικό τους.

Πρόσφατα ήρθε στην επικαιρότητα η είδηση ότι η Eurobank πούλησε χαρτοφυλάκιο καταναλωτικών δανείων αξίας 1,5 δις + 0,9 δις τόκων προς 45 εκατομμύρια. Η αξία των συγκεκριμένων δανείων στον ισολογισμό της τράπεζας ήταν 620 εκατομμύρια, πράγμα που σημαίνει ότι η ίδια η τράπεζα περίμενε ότι στην καλύτερη περίπτωση θα εισέπραττε μόλις το ¼ των οφειλόμενων. Αντί αυτού προτίμησε να πάρει 45 εκατομμύρια και να πουλήσει το χαρτοφυλάκιο σε τρίτη εταιρεία.

Η τρίτη εταιρεία μπορεί να διεκδικήσει το σύνολο των απαιτήσεων από τους δανειολήπτες, όπως άλλωστε είχε το δικαίωμα να κάνει και η τράπεζα πριν από αυτήν. Ο λόγος που η τράπεζα δεν προχωράει συνήθως σε πολύ επιθετικές κινήσεις απαίτησης των οφειλομένων, οφείλεται εν πολλοίς και στην προσπάθειά τους να μην τσαλακώσουν περεταίρω το προφίλ τους και την όποια έξωθεν καλή μαρτυρία διαθέτουν ακόμα στην ελληνική κοινωνία.

Σε αυτό το σημείο θα μπορούσε κάποιος να ρωτήσει κανείς γιατί η τράπεζα δεν μπορεί να κουρέψει τα συγκεκριμένα δάνεια, εφ’ όσον οι απώλειές της έχουν αναπληρωθεί από τις αναρίθμητες πλέον ανακεφαλαιοποιήσεις στις οποίες έχουν συμβάλει, στο μεγαλύτερο κομμάτι τουλάχιστον, οι Έλληνες φορολογούμενοι;

Το δίλημμα είναι πρακτικό και ηθικό. Αν η τράπεζα αρχίσει να κουρεύει η ίδια τα κόκκινα δάνεια, τι κίνητρο θα έχει ένας δανειολήπτης στο να είναι συνεπής; Από τη στιγμή που τα δάνεια περάσουν σε μια τρίτη οντότητα, αυτή θα μπορεί με ευκολία να προχωρήσει σε διακανονισμούς με τους δανειολήπτες, οι οποίοι θα περιλαμβάνουν και κάποιο κούρεμα επί της αρχικής οφειλής.

Όσο για το εύλογο ερώτημα γιατί το χαρτοφυλάκιο πουλήθηκε μόλις στο 3% της αξίας του, σε μια συναλλαγή στην οποία ο αγοραστής προτείνοντας στον πελάτη ένα 90% κούρεμα θα μπορέσει να υπέρ τριπλασιάσει τα χρήματά του, η απάντηση είναι δύσκολη και σίγουρα δεν μπορεί να δοθεί χωρίς πρόσβαση στα στοιχεία των 220.000 δανειοληπτών, των οποίων οι απαιτήσεις εκχωρήθηκαν. Αν οι οφειλές οφείλονται από ανέργους, ανθρώπους που έχουν φύγει από τη χώρα ή νεκρούς, το τίμημα μπορεί και να είναι εύλογο.

Το πιο πιθανό βέβαια είναι η πώληση να είναι ένας πλάγιος τρόπος να αποκομίσουν οφέλη υψηλόβαθμα στελέχη ή μέλη της διοίκησης της τράπεζας σε μια εποχή που η μητρική καταγράφει ζημιές και το μοίρασμα bonus προκαλεί το κοινό αίσθημα και κυρίως τους μετόχους. Το χαμηλό τίμημα μπορεί να συνοδεύεται από μια παράπλευρη πληρωμή σε κάποιο τραπεζικό λογαριασμό σε ένα φορολογικό παράδεισο ή η πώληση να γίνεται σε μια εταιρεία η οποία ανήκει σε στελέχη της τράπεζας. Δυστυχώς το πιο πιθανόν είναι να μη μάθουμε ποτέ την αλήθεια. Οι διαδικασίες μεταβίβασης χαρτοφυλακίων δανείων δεν δρέπουν δάφνες διαφάνειας. Δεν έγινε κάποιος ανοιχτός διαγωνισμός για την επιλογή της εταιρείας στην οποία θα παραχωρηθούν οι οφειλές και αν δεν υπάρξει σε κάποια από αυτές τις συναλλαγές ένας πληροφοριοδότης οι λεπτομέρειες θα μείνουν για πάντα κρυμένες..

Το πρόβλημα της διαχείρισης των κόκκινων δανείων είναι από τη φύση του λεπτό και εξαιρετικά δύσκολα διαχειρίσιμο. Εκεί που πρέπει να δοθεί έμφαση είναι στην πρόληψη. Δυστυχώς για τις τράπεζές μας, τώρα θα χρειαστεί να πληρώσουν την εποχή που δίνανε δάνεια με την ίδια ευκολία που διανείμανε χαρτάκια προτεραιότητας για το ταμείο και υποχρέωναν κάθε υπάλληλό τους να εκδώσει 100 πιστωτικές κάρτες σε άτομα του προσωπικού του κύκλου. Με ποια λογική χρηματοδοτήθηκαν μέσω δανείων καλοκαιρινές διακοπές, γαμήλιες τελετές και σκάφη αναψυχής; Δεν είναι τυχαίο ότι το ποσοστό των στεγαστικών που έχει κοκκινήσει είναι ακόμα και σήμερα σχετικά μικρό. Εκεί υπάρχουν εξασφαλίσεις και ο δανειολήπτης έχει εξτρά κίνητρο να αποπληρώσει το δάνειό του. Ποιο μπορεί να είναι αντίστοιχα το κίνητρο ενός χωρισμένου ανέργου να συνεχίζει να αποπληρώνει ένα δάνειο γάμου που έλαβε προ δεκαετίας;

[1] κόκκινο θεωρείται ένα δάνειο όταν δεν έχει γίνει καμία πληρωμή για την εξυπηρέτησή του τους τελευταίους τρεις μήνες. Το ύψος των κόκκινων δανείων στην Ελλάδα υπολογίζεται σε περίπου 100 δις