Ο ταλαντούχος κ. Βγενόπουλος και η μοίρα της MIG μετά το θάνατό του

Στις 05.11.2016 άφησε την τελευταία του πνοή ο Ανδρέας Βγενόπουλος, ένας από τους Έλληνες ολιγάρχες που πρωταγωνίστησαν στην οικονομική και κοινωνική ζωή του τόπου κατά την χρυσή περίοδο 2005 – 2010.

Ο Ανδρέας Βγενόπουλος εισήλθε σα σίφουνας στην επιχειρηματική ζωή της χώρας ως αντιπρόεδρος αρχικά και πρόεδρος μετέπειτα της Marfin Investment Group (MIG), η οποία από το πουθενά προέβη σε εντυπωσιακές εξαγορές ελληνικών επιχειρήσεων που περιλάμβαναν τον ΟΤΕ, την Ολυμπιακή, τη Δέλτα (μετέπειτα Vivartia) – Μπάρμπα Στάθης – Χρυσή ζύμη, τη Blue Star – Superfast, τον όμιλο Υγεία (Υγεία – Λητώ – Μητέρα), τα Goody’s – Everest – Flocafe – La Pasteria και τη Singular Logic. Οι εξαγορές του ομίλου δε σταμάτησαν στη χώρα μας φυσικά, καθώς επεκτάθηκαν και στην Κύπρο και τα Βαλκάνια. Ο ΟΤΕ μπορεί να μεταπωλήθηκε στην Deutshe Telecom, η Ολυμπιακή στην Aegean, αλλά προστέθηκαν εταιρείες real estate και τουρισμού, από την Κύπρο και τα Βαλκάνια. Η αναλυτική κατάσταση των εταιρειών που ελέγχει η MIG περιλαμβάνει περίπου 150 ξεχωριστές οντότητες.

Πως όμως κατόρθωσε η MIG να προβεί σε ένα τέτοιο όργιο εξαγορών; Στα μέσα της δεκαετίας του 2000 ο ελληνικός τύπος έκανε λόγο για αραβικά κεφάλαια. Και ενώ ακόμα και σήμερα αραβικό επενδυτικό ταμείο διατηρεί ένα ποσοστό λίγο κάτω από το 15% στην MIG, η πλειοψηφία των κεφαλαίων προήλθε από τραπεζικό δανεισμό. Τα δάνεια δόθηκαν από το τραπεζικό σκέλος της MIG, την τράπεζα Marfin[1], η κατάρρευση της οποίας πυροδότησε εν πολλοίς την Κυπριακή κρίση και κατάρρευση[2]. Ο κ. Βγενόπουλος έδινε στην ουσία δάνεια στον εαυτό του για να χρηματοδοτήσει τα μεγαλεπήβολα επιχειρηματικά του σχέδια … Δεν είναι τυχαίο ότι ο κ. Βγενόπουλος ήταν καταζητούμενος από τις κυπριακές αρχές μέχρι τον θάνατό του.

Τροφοδότης της MIG υπήρξε η Marfin, η οποία έχει ιστορικό χρηματοδότησης επιχειρηματιών με ανεπαρκείς εξασφαλίσεις. Η MIG λάμβανε δάνεια από τη Marfin για την εξαγορά μεριδίων επιχειρήσεων με μόνη εξασφάλιση τις μετοχές των επιχειρήσεων που αποκτούσε. Αν οι μετοχές έπεφταν σε αξία, τότε η τράπεζα θα βρισκόταν σε δύσκολη θέση, καθώς οι εξασφαλίσεις της δε θα ήταν επαρκείς. Η ιδία συμμετοχή του ομίλου ήταν πρακτικά μηδενική. Αν λάβουμε υπ’ όψει ότι η πλειοψηφία των εξαγορών στις οποίες προέβη η MIG και αποτελούν σήμερα το κυρίως μέρος του χαρτοφυλακίου της αγοράστηκαν πριν το 2009 και την καταβαράθρωση των μετοχών του ΧΑΑ από τότε, μπορούμε με ευκολία να συνάγουμε ότι τα δάνεια της MIG είναι «ολό – κόκκινα». Και δε μιλάμε για μικροποσά … Το ενεργητικό του ομίλου προσεγγίζει τα τρία δισεκατομμύρια. Όλοι γνωρίζουν ότι αυτές οι αξίες δεν υπάρχουν και τα δάνεια αυτά δεν πρόκειται να αποπληρωθούν ποτέ. Αυτό που έσωζε προσωρινά τη MIG ήταν το γεγονός ότι η Marfin ήταν θυγατρική της και μπορούσε να αναπροσαρμόσει τους όρους των δανείων της κατά το δοκούν. Η Marfin έχει βέβαια πλέον χρεοκοπήσει και οι δραστηριότητές της στην Ελλάδα έχουν απορροφηθεί από την Τράπεζα Πειραιώς από το 2013. Εκείνη τη στιγμή ο κ. Βγενόπουλος έπαψε να έχει το άμεσο έλεγχο της τράπεζας που τον χρηματοδοτούσε και δεν μπορούσε πλέον να αλλάζει τους όρους αποπληρωμής των δανείων του κατά βούληση.

Προοδευτικά ο ισχυρός άνδρας της MIG ήρθε σε συνεννόηση με τους ιθύνοντες της Τράπεζας Πειραιώς, όπως μαρτυρά και η αναχρηματοδότηση δανείων €251.835.900 της MIG από την τράπεζα το 2014 και η μετατροπή ομολογιακού δανείου αξίας €90.000.000 σε μετοχές της MIG. Ως αποτέλεσμα των παραπάνω η Τράπεζα Πειραιώς κατέχει το 28,43% των μετοχών της MIG (στις 31.12.2015)

Ποτέ δε θα μάθουμε πραγματικά τι δάνεια δόθηκαν στην MIG, με τι εξασφαλίσεις, με τι επιτόκια και με τι όρους αποπληρωμής. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε για να πάρουμε μια ιδέα της επιπολαιότητας (μερικοί θα την χαρακτήριζαν και εγκληματική απιστία) με την οποία δόθηκαν δάνεια δισεκατομμυρίων στην MIG είναι να ρίξουμε μια ματιά στην ετησία έκθεση που δημοσιεύει ο όμιλος. Οδηγό μας θα αποτελέσει η ετησία έκθεση του 2015.

Από την έκθεση βλέπουμε ότι το ενεργητικό του ομίλου φτάνει στο αστρονομικό ύψος των €2.824.150.000. Το παθητικό από την άλλη πλευρά του ισολογισμού φτάνει τα €2.315.750.000. Η καθαρή θέση του ομίλου, το ποσό δηλαδή που αντιστοιχεί στην περιουσία των μετόχων δεν ξεπερνάει τα €400.000.000, είναι για την ακρίβεια €393.894.000 Η μόχλευση του ομίλου βρίσκεται επίσημα στο 1:7. Εκ πρώτης όψεως τα πράγματα δε φαντάζουν τόσο άσχημα.

Μια προσεκτικότερη ανάγνωση των στοιχείων του ενεργητικού όμως είναι αρκετή να μας γεμίσει ανησυχίες. Αντίθετα με το παθητικό, τα στοιχεία του οποίου μπορούν να ληφθούν τις μετρητοίς, τα στοιχεία του ενεργητικού δεν είναι πάντα τόσο αθώα. Ας δούμε λοιπόν τι περιλαμβάνουν αυτά τα €2.824.150.000.

• €242.768.000 είναι καταχωρημένα στο λογαριασμό «φήμη και πελατεία». Ο λογαριασμός αυτός περιλαμβάνει υπεραξίες που πληρώθηκαν κατά το παρελθόν κατά τη διαδικασία εξαγοράς κάποιων επιχειρήσεων[3]. Αυτές οι υπεραξίες πληρώθηκαν προ του 2010 και είναι απίθανο να έχουν διατηρηθεί πραγματικά σήμερα. Μια ρεαλιστική αποτίμησή τους είναι €0.
• €451.227.000 αφορούν άυλα στοιχεία ενεργητικού, τα οποία συνήθως αφορούν ευρεσιτεχνίεςή πνευματική ιδιοκτησία. Σε δύσκολους καιρούς, όπως αυτούς που βιώνουμε σήμερα, τα άυλα στοιχεία του ενεργητικού δεν μπορούν να αποφέρουν πολλά αν εκποιηθούν και η πραγματική τους αξία είναι πρακτικά μηδενική.

Οι δύο παραπάνω λογαριασμοί συνεισφέρουν μόνο εικονικά, 700 εκατομμύρια στο ενεργητικό. Χωρίς να λαμβάνουμε υπ’ όψη υπερτιμολογήσεις ακινήτων ή κινητών αξιών, οι οποίες αναμφίβολα λάβανε χώρα από τον όμιλο στα πλαίσια της εφαρμογής των διεθνών λογιστικών προτύπων και μιας προσπάθειας να ωραιοποιηθεί η κατάσταση προκύπτει μια τρύπα €300.000.000. Αυτή η τρύπα μόνο με μια γενναία ανακεφαλαιοποίηση μπορεί να κλείσει.

Το ερώτημα είναι απλό και αμείλικτο: Ποιος θα επένδυε σήμερα τουλάχιστον €300.000.000 σε έναν όμιλο, ο οποίος έχει συσσωρευμένα χρέη πάνω από 1.500.000.000 δις ευρώ, κάνει κύκλο εργασιών €1.142.845.000 και παρουσίασε στο τέλος του 2015 ζημιές μετά φόρων €118.828.000;

Ο κ. Βγενόπουλος πέθανε αφήνοντας πίσω του έναν πύργο από τραπουλόχαρτα έτοιμο να καταρρεύσει. Έναν πύργο από τραπουλόχαρτα, ο οποίος παράγει άμεσα το 0,5-1% του Ελληνικού ΑΕΠ, η κατάρρευση του οποίου θα ήταν καταστροφική και με οικονομικούς όρους μοιάζει αναπόφευκτη. Σε αυτές τις περιπτώσεις επιχειρηματικοί όμιλοι κρατούνται στη ζωή αποκλειστικά από μια ισχυρή προσωπικότητα, όπως ήταν στην MIG ο Ανδρέας Βγενόπουλος Αυτός ήταν αναμφίβολα ο άνθρωπος που έκλεισε συμφωνία αναχρηματοδότησης από την Τράπεζα Πειραιώς το 2014 με τη μετατροπή ομολογιακού δανείου σε μετοχές της επιχείρησης σε συνεργασία με τον Μιχάλη Σάλλα, την ώρα που οι εποπτικές αρχές της χώρας και συγκεκριμένα ο κ. Προβόπουλος της Τράπεζας της Ελλάδος σφύριζε αδιάφορα.

Το αμείλικτο ερώτημα είναι τι μέλει γενέσθαι με την MIG. Θα υπάρξει κάποιος που να αναλάβει στη θέση του κ. Βγενόπουλου κρατώντας τη MIG στη ζωή, έστω και με μηχανική υποστήριξη; Όταν ο βραχυπρόθεσμος δανεισμός του ομίλου προσεγγίζει τα €900.000.000, μια άρνηση αναχρηματοδότησης μπορεί να σημάνει την καταστροφή ανά πάσα στιγμή. Ο επόμενος χρόνος θα είναι τουλάχιστον ενδιαφέρον για τη MIG …

[1] Η Marfin αποτέλεσε μετεξέλιξη της Πειραιώς Prime Bank, η οποία εξαγοράστηκε από την MIG το 2001 και μετονομάστηκε σε Marfin. Η μεγέθυνση ήρθε το 2005 με την εξαγορά αρχικά του 10% της Εγνατίας Τράπεζας. Μέσα σε ένα χρόνο το 10% είχε γίνει 45%

[2] Το 2006 αποκτήθηκε από την MIG η Λαϊκή Τράπεζα Κύπρου. Η Συγχώνευση των τριών τραπεζών (Marfin – Εγνατία – Λαϊκή) ολοκληρώθηκε το 2007

[3] Αν μια εταιρεία Α εξαγοράσει μια εταιρεία Β με λογιστική αξία €10 για €12, τα €2 επί πλέον που θα καταβάλει, τα οποία δεν περιλαμβάνονται στα λογιστικά βιβλία της Β και αντιπροσωπεύουν μια υπεραξία που πληρώνει η Α για την Β καταχωρούνται στο λογαριασμό φήμη και πελατεία